Een camera met verwisselbare lens is handig, maar wat is de beste lens voor jouw dslr of systeemcamera? Dit is het verschil tussen de vele objectieven.
Kenmerkend voor een spiegelreflexcamera of systeemcamera is dat je de lens kan wisselen. Een extra objectief staat dan ook bij veel fotografen op het verlanglijstje. Maar hoe vind je je weg door het enorme aanbod? En heb je een duurdere lens nodig voor betere foto’s?
Als je een matige chauffeur bent, word je geen betere chauffeur door aanschaf van een Ferrari. De kans is zelfs groot dat je eerder brokken maakt. Je leert eerst goed rijden met een gewone auto. Zo is het ook met fotoapparatuur, zowel camera’s als lenzen.
- Lees ook: Hoe onderhoud ik mijn camera en lenzen?
Op fotoclubs, internetfora en in YouTube-comments wordt telkens weer de vraag gesteld welk materiaal je het best kunt aanschaffen. Dat is een lastige vraag, en om deze te beantwoorden moeten we ook de ervaring, het budget en de behoefte van de fotograaf een rol laten spelen. In dit artikel proberen we wat licht te werpen op de aanschaf van een nieuwe of extra lens. Eerst komen de meest gebruikte zoomlenzen aan bod, daarna gaan we in op lenzen met een vast brandpunt, ook wel primes genoemd.
Wat is een lens in de fotografie?
Lens is eigenlijk een verkeerd gebruikt woord hier. Het gaat over objectieven: apparaten waarin een aantal lenzen van verschillende sterkte en glassoorten zo samen zijn gemonteerd dat op de sensor (of vroeger film) een beeld ontstaat dat wij kunnen waarderen als een min of meer geslaagd resultaat.
De beginnende fotograaf die de stap maakt naar een systeemcamera of dslr krijgt bij zijn toestel veelal een of meerdere goedkope kitlenzen aangeboden. Goedkoop is in deze categorie zeker niet altijd slecht. Een goede kitlens kan de consument over de streep trekken om voor een bepaald merk te kiezen.
Kitlenzen hebben voor de beginnende fotograaf het voordeel dat je er voor weinig geld ervaring mee kan opbouwen. De kitlenzen van Canon, Nikon en Sony hebben meestal een brandpunt van 18-55, 18-70 of 18-105mm. Olympus en Panasonic gebruiken een iets kleinere sensor en krijgen met een 14-42mm-objectief een vergelijkbaar bereik dat gaat van matig groothoek tot licht tele. Dat volstaat om je toestel goed te leren kennen. Bij een beginnend fotograaf leiden duurdere lenzen echt niet automatisch tot betere foto’s.
Welke soorten lenzen zijn er?
Zoomlenzen
Krijg je als fotograaf wat meer ervaring, dan wens je jezelf vaak meer lichtsterkte, meer groothoek, meer tele. Wie met de kitlens niet genoeg kan inzoomen heeft een oerwoud aan keuzes. Je kunt de kitlens vervangen door een superzoom met meer bereik, zoals een 18-200mm of 14-140mm. De kwaliteit van deze objectieven is tegenwoordig vrij behoorlijk, maar de prijs is er dan ook naar. Koop je een budget superzoom dan zal de kwaliteit meestal teleurstellen.
Voor minder dan de prijs van een superzoom koop je een extra telelens. Anders dan bij een superzoom moet je dan wel lenzen wisselen, maar je krijgt daar meer mogelijkheden en hogere beeldkwaliteit voor terug.
Populaire telelenzen zijn de Canon EF-S 55-250MM F/4-5.6 IS STM en de Nikon NIKKOR Z DX 50-250MM F/4.5-6.3 VR. Deze lenzen hebben een mechanisme dat de trilling van de hand vermindert en daardoor bij langere sluitertijden scherpere foto’s oplevert. Het kan ook dat een lens geen extra stabilisatie heeft, dan ben je aangewezen op de stabilisatie van je camera body.
Ook zeer populair zijn de 70-300mm-objectieven, zoals de Sony E 70-350MM F/4.5-6.3 G OSS. Deze geven een groter bereik voor een redelijke prijs. De autofocus is bij deze types meestal iets sneller dan bij de instap-telelenzen, maar nog niet op het niveau van dure professionele sportlenzen.
Pro-lenzen
Bij de voornoemde telezoomobjectieven (maar ook in andere categorieën) loopt de professional of veeleisende amateurfotograaf in het gebruik tegen beperkingen aan: ze zijn niet lichtsterk genoeg, de autofocus is niet snel genoeg voor sport en andere snel bewegende objecten. Ook kan het bereik te klein zijn voor objecten die echt ver weg zijn zoals vogels, vliegtuigen en surfers.
- Lees ook: Weidevogels fotograferen
Voor dit gebruik zijn bij alle merken professionele objectieven in de handel. Bij Canon is dat de L Serie, bij Nikon de S-serie en bij Sony de GM-serie. Bij andere merken zie je al gauw aan de prijs dat het om iets bijzonders moet gaan. De f/2.8 70-200mm-objectieven van de bekende cameramerken kosten al gauw 1.400 tot 2.000 euro, en ook langere telezooms van bijvoorbeeld 80-400mm zijn indrukwekkend duur.
Voor amateurs loont het daarom zeker de moeite om ook naar de alternatieven te kijken van niet-merkgebonden fabrikanten zoals Sigma en Tamron. Deze bieden soms een zeer bruikbaar alternatief tegen een lagere prijs. Helaas doe je dan meestal wel op een bepaald punt concessies, zoals een mindere bouwkwaliteit, het ontbreken van vocht-afdichting of een mindere optische kwaliteit.
_1.jpg)
Groothoek lenzen
Beginnende fotografen die een stad intrekken, merken al gauw dat de kitlens vaak niet breed genoeg gaat om ‘alles erop’ te krijgen. Ervaren fotografen weten ook dat lang niet altijd alles er op hoeft om een mooie foto te maken, maar wil je toch die ene foto, dan heb je een groothoek nodig.
Een (ultra-)groothoeklens kiezen is niet zo moeilijk als het lijkt. Speelt het budget niet echt een rol, dan biedt de camerafabrikant zeker een of meerdere goede objectieven aan. Als je op de prijs moet letten, zijn er ook uitstekende alternatieven te vinden bij Sigma (de Sigma 10-20mm f/4.0-5.6 EX DC HSM bijvoorbeeld) en Tamron (zoals de Tamron 11-20mm f/2.8 DI III-A RXD Sony E).
Natuurlijk is er ook in het groothoekbereik een professioneel alternatief, dat meestal samenhangt met de stap naar een full-frame beeldsensor. Aanbevolen objectieven in deze categorie zijn de Nikon AF-S 14-24MM F/2.8G ED en de 16-35mm van Nikon, Canon of Sony.
Er is ook de fisheye-lens, een speciaal type groothoeklens met een zeer korte brandpuntsafstand en een beeldhoek van 180 graden of meer. De lens produceert een sterke visoogvervorming, wat resulteert in een bolvormige, uitgerekte afbeelding. Fisheye-lenzen worden vaak gebruikt voor artistieke effecten of om brede scènes vast te leggen waarbij een traditionele groothoeklens niet voldoende is.
Standaard zoom
Wil je een betere lens binnen het standaard zoombereik, dan zijn er verschillende upgrades mogelijk: meer bereik, meer lichtsterkte, snellere autofocus. Voor de kleine sensor zijn er uitstekende merkeigen objectieven zoals de CANON EF-S 17-55MM F/2.8 IS USM en NIKON Z 28-75MM F/2.8 NIKKOR. Ook de Sigma 18-50mm en Tamron 17-50mm hebben een lichtsterkte van f/2.8 en goede optische kwaliteiten. De autofocus van deze objectieven is soms wat trager, maar het prijskaartje voor de amateurfotograaf is dan ook een stuk aangenamer.
Voor de fullframesensor hebben de merkeigen fabrikanten de sterkste spelers. Dit zijn over het algemeen genomen uitstekende lenzen met een lichtsterkte van f/2.8, een bereik van 24-70mm, een snelle autofocus en een bouwkwaliteit die tegen meer bestand is dan een wandeling in het park. Ook hier is het prijskaartje navenant: meestal zo tussen de 1.300 en 1.500 euro.
Bij merken zoals Tamron en Sigma zijn ook in deze klasse alternatieven te vinden, maar die zijn zowel qua snelheid en bouw als optisch de mindere. Het prijskaartje is er (met name bij Tamron) ook naar. En aangezien er voor full-frame camera’s geen kitlenzen bestaan, vormen zij zeker een alternatief voor de eigen merklenzen. Vooral in deze categorie zit er nogal wat variatie in de kwaliteit per exemplaar van hetzelfde type. Het loont dus altijd de moeite bij aankoop van een dergelijk objectief kritisch te testen alvorens tot aankoop over te gaan.
Lenzen met een vast brandpunt (primelenzen)
Vroeger werd een spiegelreflexcamera bijna altijd verkocht met een vaste 50mm-lens, een zogeheten prime. Deze gaf voor een gunstige prijs een hoge lichtsterkte en scherpte. Zoomlenzen werden toen wegens de mindere scherpte en het mindere contrast afgeraden. Er was dan ook een royaal aanbod aan groothoek- en teleobjectieven met een vast brandpunt.
Wegens het gebruiksgemak hebben de meeste fabrikanten jarenlang bijna al hun energie gestoken in de verbetering van zoomlenzen. Hierdoor is de kwaliteit van deze objectieven zo verbeterd dat je niet altijd kunt stellen dat een lens met een vast brandpunt beter is dan een zoom.
Toch zijn objectieven met een vast brandpunt nog altijd populair. Dit heeft te maken met een aantal factoren:
- Lichter gewicht (een 180mm-lens weegt de helft van een 70-200 zoom)
- Formaat (een vast 20mm-objectief neemt veel minder ruimte in dan een 17-35 zoom)
- Hogere lichtsterkte (de meeste zoomlenzen gaan tot 2.8, primes heb je tot f/1.4 of f/1.2)
- Prijs (een f/1.8 35 of 50mm is veel goedkoper dan een zoomlens met f/2.8)
- Een speciale eigenschap: een macrolens of tilt/shift-objectief is veel gemakkelijker en beter te maken met een vast brandpunt.
Met name de 50mm-lens of ‘nifty fifty’ is nog steeds populair. Niet voor niets! Voor een relatief gunstige prijs heb je op een full-frame camera weer het oude gevoel van een compacte en lichtsterke lens met een hoge kwaliteit. Op een toestel met een kleinere sensor heb je een ideaal lensje voor portretfotografie. Al voor rond de 130 euro heb je een f/1.8-objectief en al voor onder de 300 euro zit er een professioneel f/1.4 objectief op je body.
Macrolenzen
Macro-objectieven hebben meestal een vast brandpunt en geven de mogelijkheid om kleine objecten op ware grootte (afbeeldingsmaatstaf 1:1) te fotograferen. De keuze lijkt hier makkelijk. Slechte macrolenzen worden er niet gemaakt. Wel is het behoorlijk moeilijk om met een macrolens goede foto’s te maken. De lichtsterkte is veelal f/2.8, soms f/3.5 of f/4. Ze zijn voornamelijk te verkrijgen in brandpuntsafstanden van 50 tot 200mm, waarbij geldt: hoe langer, hoe duurder. Fotografen die vliegende beestjes willen vastleggen zullen altijd het beste af zijn met de langere types vanwege de grotere werkafstand.
Toch is langer niet altijd beter. De scherptediepte wordt steeds kleiner naarmate het brandpunt langer is, de lens wordt moeilijker stil te houden en zwaarder om mee te nemen. Ook wordt de werkafstand bij minder kleine objecten bijna onhandelbaar. Voor het fotograferen van kleine objecten zoals sieraden of postzegels zal een 60mm-objectief dus zeker zo goed voldoen als een drie keer zo lang en duur exemplaar.
Bij het kiezen van een macrolens heeft het eigen cameramerk uitstekende producten. Maar ook de aanbiedingen van Sigma, Tamron en Tokina zijn hier zeker het overwegen waard. Bij een lens rond de 60 of 100mm kun je eigenlijk niet fout gaan. Sigma heeft ook zeer goede en populaire objectieven van 150mm en 180mm.
Er zijn ook goedkope oplossingen voor macro. Je kunt een voorzetlens gebruiken of een set tussenringen. De laatste leveren over het algemeen een beter resultaat op en kunnen ook worden gebruikt om met langere (prime)lenzen van bijvoorbeeld 300mm dichterbij te werken, voor bijvoorbeeld vlinders en libellen.
Tilt-shift lenzen
Tilt-shift lenzen zijn misschien wel de minst gebruikte lenzen in de fotografie. Het unieke kenmerk van een tilt-shift lens is dat ze de mogelijkheid hebben om de scherptediepte en perspectief controleerbaar te wijzigen. Dit is vooral handig bij architectuur- en landschapsfotografie, waarbij de fotograaf vaak de nadruk wil leggen op specifieke details of het verminderen van vervorming. De lens heeft een mechanisme waarmee de gebruiker de positie van de lens kan aanpassen ten opzichte van de sensor van je camera.
- Lees ook: Tilt-shift uitgelegd
Met de tilt-functie kan de fotograaf het focusvlak kantelen ten opzichte van het onderwerp, waardoor de scherptediepte kan worden gewijzigd. Dit betekent dat de fotograaf kan scherpstellen op objecten die zich op verschillende afstanden bevinden, wat leidt tot een meer dramatische en creatieve beeldcompositie. De shift-functie verplaatst daarentegen de lens zonder deze te draaien. Hierdoor kan de fotograaf de perspectieven wijzigen en vertekening van gebouwen en andere architecturale structuren corrigeren. Dit is met name handig bij het fotograferen van hoge gebouwen of andere structuren waarbij het perspectief kan worden vervormd als gevolg van de hoek waarmee de camera wordt gehouden.
Over het algemeen worden tilt-shift lenzen gebruikt door architectuurfotografen, landschapsfotografen en productfotografen die hun onderwerpen willen benadrukken en de vervorming willen minimaliseren. De lens geeft hen meer precisie en controle over hun opnamen. Ze zijn echter ook duurder dan standaardlenzen en vereisen enige vaardigheid om effectief te gebruiken.
Teleconverters
Een teleconverter is een lenzenstelsel dat het brandpunt verlengt. De converter komt tussen het objectief en de body in. Zo op het eerste gezicht lijkt het fantastisch. Voor een relatief klein bedrag is je lens opeens 1,4 of 2x zo lang. Maar zoals ze in het Engels zeggen: there’s no such thing as a free lunch. Het is net zoals vliegen met een prijsvechter: je komt met weinig geld een stuk verder, maar vraag niet hoe.
Bij gebruik van een converter verlies je aan scherpte, contrast en autofocussnelheid. Ook verlies je lichtsterkte. Bij een 1,4x converter een hele stop (f/2.8 wordt f/4), bij een 2x converter twee stops (f/2.8 wordt f/5.6).
Een converter geeft dus alleen een bruikbaar resultaat in samenwerking met een extreem goed objectief. De camerafabrikanten houden hier rekening mee en maken converters meestal zo dat ze gewoon fysiek niet passen op objectieven waarmee het resultaat echt beneden de maat zou zijn. Ook blokkeert een fabrikant soms de mogelijkheid van autofocus als bepaalde grenzen overschreden worden.
Alvorens een converter te kopen moet je dus goed uitzoeken hoe deze met camera en lens zal samenwerken. Een aantal vuistregels is wel te geven:
- Een combinatie moet minstens een lichtsterkte van f/5.6 hebben om redelijk automatisch te blijven scherpstellen. Merkvreemde converters van bijvoorbeeld Tamron en Soligor passen op ieder objectief, maar geven vooral een goed resultaat met zoomobjectieven waar ook een merkeigen converter op past, en met primelenzen.
- Zoomlenzen met een lichtsterkte van f/4-f/5.6 geven over het algemeen geen bruikbare resultaten met converters. Een toestel met een kleine sensor verdraagt door de cropfactor minder gemakkelijk een converter dan een full-frame camera.
- Een converter gebruiken om een standaardzoom als telelens te gebruiken is altijd een verkeerde keuze: een goedkope telezoom geeft voor hetzelfde geld een beter resultaat.
Lens kopen: Veelgestelde vragen
Het kopen van een nieuwe lens is een persoonlijke zaak. Het kan geen kwaad om beoordelingen en ervaringen van andere gebruikers op te zoeken, bijvoorbeeld op het forum van Belgiumdigital.com. Zo kan je een verantwoorde selectie maken voor je naar de winkel gaat of op internet bestelt.
Wat is het diafragma?
Het diafragma is een een verstelbare opening die bepaalt hoeveel licht er door de lens komt. Een grote opening betekent een kortere sluitertijd maar ook minder scherptediepte en meer onscherpte in de achtergrond.
Vaak gaat er bij discussies iets fout als men spreekt over de lensopening. De een bedoelt met een groot diafragma een grote lensopening, de ander een groot getal. Dit zijn echter tegenovergestelden. De lensopening wordt uitgedrukt met een getal, bijvoorbeeld f/1.4 of f/2.8. Dit getal betreft echter wel een breuk (de brandpuntsafstand gedeeld door de doorsnede van de lensopening). Een groter diafragmagetal staat dus voor een kleinere opening. f/1.4 laat 2x zoveel licht door als f/2 enzovoort.
Is een full-frame of aps-c camera beter?
Bij lenzen voor spiegelreflexcamera’s worden meestal de echte brandpunstafstanden vermeld. Als de beeldsensor in jouw camera kleiner is dan een 35mm-negatief, lijkt de brandpuntsafstand echter groter doordat de sensor maar een deel van het beeld bedekt. Een 18-50mm-objectief op een toestel met een 1,5x cropfactor geeft daarom dezelfde beeldhoek als een 28-75mm-objectief op een fullframesensor. Ook als er op de lens vermeld is dat deze speciaal voor het kleinere formaat is bedoeld.
- Lees ook: Wat is beter, JPEG of RAW?
Is mijn lens goed?
Vroeger werd bij veel producten van een ‘maandagochtendmodel’ gesproken als het niet goed aan de normale eisen voldeed. Ook bij objectieven komt dit verschijnsel voor.
Het is helaas echt niet zo dat alle objectieven van hetzelfde merk en type identiek zijn. De eindcontrole van de fabrikant laat een bepaalde marge toe. Het verschil tussen de beste en de slechtste lens uit een reeks kan dus vrij groot zijn. Dit komt niet alleen bij goedkope lenzen voor, maar zelfs bij het legendarische Nikon f/1.4 28mm-objectief, dat voor 3.000 euro in de catalogus stond.
Het loont dus bij aankoop altijd de moeite een objectief te testen en bij twijfel te vergelijken met enkele andere exemplaren.
Wil je beter leren fotograferen?
Neem dan een abonnement op Shoot Magazine (6x per jaar).
Shoot is hét fotografiemagazine voor en door enthousiaste fotografen. In Shoot vind je de beste tips en trucs, workshops en cursussen voor geslaagde foto’s, de knapste fotoplekjes in België, de helderste uitleg over fotografietechnieken, tests van nieuwe camera’s, lenzen en meer, plus foto’s van de beste Belgische fotografen.
